Hakimler Ne’ye Göre Karar Verir?
Bir Sabah, Bir Mahkeme
Kayseri’de bir sabah uyandım, rüzgar sanki bir şeyler fısıldıyordu. Bir yandan kahvemi hazırlarken, diğer yandan penceremden dışarı bakıyordum. Şehir uyanıyor, insanlar işlerine gidiyordu. Birden aklıma geldi; hayatımda hiç unutmam dediğim anlardan birine birkaç hafta önce tanıklık etmiştim. Bir mahkeme salonunda, hayatımda ilk defa “hakim neye göre karar verir?” sorusunu sorgulamaya başladım.
Bir insan hayatını değiştiren bir kararın arkasında ne yatar? Adalet mi, vicdan mı, yoksa sadece kanunlar mı? O gün, kalbim bu soruyla çırpınırken, bir mahkemenin kapısından içeri adım attım.
Bir Kadının Hikâyesi
Hikâye, çok sıradan bir dava gibi başlamıştı. Bir kadın, eşi tarafından şiddet görüyordu. O kadar sıradan ki, bu tip davalar her gün duyduğumuz, bildiğimiz davalardan biri gibi geliyordu. Ama içeri girdiğimde, gözlerim bir anda bu kadına odaklandı. Yüzü asık, ama bir o kadar da güçlüydü. Gözlerindeki acıyı okudum; yıllarca susmuş, ama artık her şeyi değiştirme zamanı gelmiş gibi bir duruşu vardı.
Duruşma boyunca hakim, davanın taraflarını dinledi, her kelimeyi dikkatle not aldı. Ama bir şey vardı, sürekli dönüp bakıyordum. Hakimin yüzünde bir soru vardı; neye göre karar verecek?
Bu soru benim için bir dönüm noktası oldu. Hakimler, duygularını tamamen bir kenara koyarak, sadece kanunları mı uygulamalıydı? Yoksa bir insanın duygularını, yaşamını, içsel mücadelesini de hesaba katmalı mıydı? O an, “Hakimler neye göre karar verir?” sorusu, kafamda dönüp durmaya başladı.
Kanunların Sıkı Disiplini
Mahkeme devam ederken, hakim sıklıkla yasaların maddelerine bakarak bir karar vermek için derinlemesine düşünüyor gibiydi. Bazen yasaların katı kuralları, her şeyi belirleyen tek gerçeklik gibi hissediliyordu. “Kanun ne diyorsa, o olur,” dedim kendi kendime. O kadının yaşadığı acıyı hissetse de, söyledikleri de doğruydu; ancak karar verecek kişi, elindeki kitabı, o soğuk yasayı gözden geçirmeliydi. Ve şüpheye düştüm; acaba karar yalnızca bir yasaya mı dayanır, yoksa insani bir vicdan da devreye girer mi?
Duyguların Gölgesinde
Duruşma ilerledikçe, kalbimde bir kırıklık başladı. Kadının anlatmaya çalıştığı travmalar, yaşadığı korkular, hemen hemen her bir kelimesi içimde derin bir yankı uyandırıyordu. Hakim ise her zaman olduğu gibi soğukkanlıydı. O gün, yasal metinlerin ne kadar önemli olduğunu fark ettim. Fakat bir tarafta, içimde hep bir boşluk vardı. İnsani bir his vardı, sadece metinlere bakarak bir insanın hayatını karar altına almak ne kadar doğruydu?
Bir anda, kadın gözleri dolarak, “Lütfen bir şey yapın,” dedi. O an her şey sustu. Hakim sadece birkaç saniye düşündü. Bir karar vermek üzereydi, ama neye göre? O an, hayatın bazen duygulara ve vicdana dayalı kararlar gerektirdiğini fark ettim. Gerçekten doğru olan nedir? O anın içine girmeyen bir yasa, bir insana nasıl adalet sunabilirdi?
Sonunda Bir Karar
Bir süre sonra hakim kararını açıkladı. Yasalara dayalı bir çözüm sundu. Kadın, koruma altına alındı. Adaletin bir şekli vardı, belki de bir insanın yaşadığı duygusal travmalar, yasal çerçeveye tamamen oturamayacak kadar karmaşıktı. Ama yine de, o anı izlerken, adaletin duygusal bir yansıması olmasını çok isterdim. Her ne kadar karar, yasal çerçevelere uygun olsa da, içimdeki boşluk bir türlü dolmadı.
O gün, hakimlerin kararları verdiği o anın, sadece bir yasa maddesinden ibaret olmadığını düşündüm. Gerçekten neye göre karar verirler? Belki de, her kararın içinde bir parça vicdan ve insani değerler olmalı. Çünkü her insan, sadece bir yasa maddesinden ibaret değildir.
Sonuç: Adaletin Hangi Yüze Ait Olduğunu Ararken
Kayseri’de o gün, bir mahkeme salonunda, hem duygusal hem de mantıklı bir çatışmanın ortasında kalmıştım. Adaletin bazen yasalarla, bazen ise vicdanla şekillendiğini düşündüm. Bu yazıyı yazarken hâlâ düşünüyorum; bir insanın yaşamını değiştirecek kararı verirken, acaba hakimler gerçekten sadece yazılı kelimelere mi bakıyorlar, yoksa o kişinin içinde yaşadığı acıları, korkuları, umutları hissedebiliyorlar mı?
Bir karar verilirken, yasaların yanına bir de kalp eklenmeli mi, bilmiyorum. Ama şunu biliyorum: İnsan olmak, bazen yasalardan çok daha fazlasını gerektiriyor.